Det lovar ikkje godt for framtida at den mørkeblå høgresida vinn fram i skulevalet. Det går kaldt nedover ryggen på meg når Fpu kaprar kvar femte stemme, og når Unge Høgre-leiaren skryt av at dei unge gir blaffen i klimakrisa.
Det gjeld å tenkje på seg sjølv no, tydelegvis.
Effekten av at verda har blitt eit kjipare sted, er altså ikkje å stå meir saman, men å stå lenger frå kvarandre.
Vi går mot ei framtid der dei rikare blir rikare, dei fattige blir fattigare, og vi har eit økosystem som er i ferd med å kollapse. At unge reagerer med likegyldigheit og apati kan kanskje la seg forklare, men likevel er det svært, svært skummelt.
Heldigvis ser ikkje alt mørkeblått ut. Vinden ifra høyre vil snart snu.
Det finst mange merkelege argument mot å drive antirasistisk arbeid. Blant dei merkelegaste er idéen om at ein smuglar til seg framande amerikanske idéar. Denne veka dukka dette argumentet opp på Dagsnytt 18, i ein debatt om den nye handboka mot rasisme frå Minotenk.
Lisa Esohel Knudsen argumenterer roleg og sakleg om temaet, ho veit korleis det faktisk er å vekse opp med rasisme i dagens Norge. Medan denne professor emeritus Kaare Skagen viser at han aldri kjem til å skjøne kva han snakkar om, sidan han tydelegvis bur i si eiga verd, teoretisk fri for rasisme.
For det første tar det seg jo aldri pent ut å argumentere mot antirasistisk arbeid. Det er nok av sterke krefter som jobbar på feil side av denne saka.
Påstanden om at antirasistisk arbeid inneheld eit slags framand, importert tankegods frå Amerika er så snever og gamaldags at sjølv grunnlovsfedrene frå 1814 framstår som moderne. Dei lot seg jo villig inspirere av importert amerikansk tankegods. Til og med flagget vårt er inspirert av USA. Å tilpasse internasjonale idéar til norsk kontekst har vi gjort bestandig.
I tillegg er det veldig pussig at dei insisterer på at moderne antirasistisk arbeid er ei amerikansk greie. Då kan dei ikkje ha fulgt med på debattane i Brasil.
Det dei eigentleg prøvar å seie med dette argumentet, er at rasisme ikkje er så viktig. Eigentleg fins det ikkje rasisme i lille, snille Norge, så vi treng ikkje å forhalde oss til det.
Dette minnar meg faktisk om noko eg ofte høyrde ofte i Brasil då temaet kom opp. Rasisme? Her? Nei, det er ikkje så ille her. Det er i Amerika det er ille. Ikkje her.
Det er godt å lese ei bok som er både viktig, velskriven, lærerik og morsom. Ikkje minst når boka handlar om det viktigaste temaet i vår tid.
Det er ein venleg, men bestemt langfinger til alle som ikkje vil ta inn over seg det som skjer med jordkloden. I tillegg gir den gode verktøy til å bruke i samtalar og diskusjonar.
Eg leste boka til Tonje Brenna i dagane etter tiårsmarkeringa for 22 juli. Boka er direkte og rett fram. Klår og tydeleg.
Ho legg ingenting imellom, og har ikkje behov for å verken dempe eller overdrive det forferdelege ho opplevde. Ho seier det som det er, og det er det som trengst.
Ho snakkar klårt og tydeleg om Frp, Listhaug og alle haldningane som til saman har skapt den skrudde, indre verda til terroristen.
Det er ingen grunn til å vere naiv. Rasismen lever og blir forsterka gjennom alle talerøra sine.
Brenna formulerer presist kva Frp eigentleg handlar om:
“Målet er mer konflikt, å sette grupper opp mot hverandre, å få oppmerksomhet og oppslutning gjennom å provosere. Helst gjennom å dyrke fremmedfrykten og å understreke at det finnes et oss og et dem. Deres politiske prosjekt er å stenge noen ute, for å få dem som er inne til å føle seg bedre.”
Tonje Brenna
Vi må vere på vakt mot alle som snakkar om oss og dei.
22. juli. Det er ti år sidan i dag. Det føles lenge sidan, det føles kort tid sidan. Eg kjenner det knyt seg i meg. Mange tankar bak tankane. Det at det er ein tragedie. Det at mange liv gikk tapt. Og det at det skjedde på den måten det skjedde. Den kalde brutaliteten i det. Den uforståelege rekkevidda av det. Det uforståelege som eg aldri kjem til å forstå. Og alt dette blanda med den nagande kjensla av at ein veit at det finst nokon, det finst mange der ute, som synest dette med 22. juli er litt masete. Dei meiner det får halde no, og at det får da vere måte på. Dei som synest det er for mykje sutring og klaging frå AUF og alle antirasistane. For mykje snakking om Utøya, og for lite om innvandring. Den skjulte irritasjonen til dei som meiner det har gått for langt med alt dette snakket om 22. juli, rosetog, Arbeidarpartiet.
Hadde det vore ei naturkatastrofe hadde vi minnest dei som døydde som ei tragedie. Eit minne om dei som på tragisk vis blei borte. Men det var ein massakre, og det var nokon som gjorde det, som drap dei. Og han som gjorde det var ikkje ein gal mann, men ein overtydd mann. Og alt det han sto for er like levande i dag. Nok til at ti år etterpå er det nokon som i hans namn får seg til å tagge ned bysten til Benjamin. Det er det som får det til å knyte seg i magen.
For ein radikal og fantastisk idé det offentlege biblioteket er. Gratis bøker til alle! Vill ein sånn idé blitt gjennomført med dei politikarane som styrer i dag? Neppe.
Biblioteket er der for at vi skal kunne lese bøker. Fordi bøker er viktige. Å lese bøker er rett og slett ein borgarplikt. Ein ganske ålreit borgarplikt.
Framover skal eg ta plikta på alvor og lese endå meir enn eg gjer i dag.
Eg trur ikkje på at ytringsrommet har blitt trongare. Eg trur ikkje på noko «krenkehysteri», eller at ytringsfridomen er knebla av «woke-bevegelsen».
Det som skjer er at det kjem fleire slags folk inn på den offentlege debattarenaen. Og enkelte blir stressa av det. Spesielt når dei nye ikkje liknar på dei gamle.
Når ytringsrommet rommar fleire, blir det trangare for dei som tidlegare hadde einerett.
Det er ikkje ytringsrommet som har blitt mindre, det er fleire som har fått sleppe inn i det.
Då kjennest det trangt for dei som er vant til å ha all plassen for seg sjølv.
Det er mykje eg kunne ha skrive om alt eg tenker og føler rundt det som skjer no. Det er mykje eg kunne ha delt av det andre har skrive. Uansett er det hjarteskjerande og fortvilande. Forvirrande og fryktinngytande.
Det er lammande å lese om mora som mista fem av borna sine i eit rakettangrep. Fleire slike historier kjem til å komme. Det einaste ein veit om dei neste dagane, er at dei kjem til å bli grusomme.
Ein som kan få sagt kloke ting, sjølv når det gjeld dei mest kompliserte og brennbare sakene, er Trevor Noah. I denne videoen snakkar han om konflikten på ein måte som eg trur fangar opp noko av essensen.
“If you are in a fight where the other person cannot beat you, how hard should you retaliate when they try to hurt you?”
Trevor Noah
Det går ikkje an å kome utanom religion, som han seier. Eg kom til å tenkje på eit kjent ordtak:
To whom much is given, much is required.
Israel er ikkje gitt all makt i himmel og på jord. Men i himmelen over Gaza er det Israel som regjerer. Den mektige har ansvar. Og den mektige veit at når han tråkkar hovudet til undersåtten sin ned i søla, vil undersåtten til slutt gjere alt i sin makt for å komme seg laus.
Eg studerte musikk i lag med Aroba, ei songarinne frå Palestina. Vi øvde i lag og hadde fleire konsertar med libanesiske og arabiske songar. Eg spurte henne ein gong om korleis det var å leve under okkupasjon, og kva ho meinte om vald og hevnaksjonar. Ho spurte meg om kva eg ville ha gjort om nokon hadde tatt fram ei saks og begynt å klippe hól i buksene mine. Ville eg ha gjort noko? Eller ville eg ha vore passiv og venta til det gjekk over?
Nokre år seinare fekk eg vite at ho hadde fått kreft, og ho etterlot seg fire barn. Eg lurar på kva ho ville ha sagt i dag.
Ordtaket over er eigentleg eit sitat. Her er den norske versjonen:.
Den som mykje har fått, av han blir det venta mykje. Og den som mykje er tiltrudd, av han skal det krevjast dess meir.
I år er det stortingsval, og eg kjem til å stemme. Det er ein plikt, og eg har alltid stemt. (Sjølv om eg framleis lurar på om stemmeseddelen min rakk fram då eg var på foredragsturné i Møre og Romsdal med Operasjon Dagsverk hausten 1997.)
Eg er ikkje medlem av eit politisk parti. Og eg har iblant tenkt på kvifor eg ikkje er det. Det handlar nok om at når eg står i stemmelokalet, så stemmer eg ikkje på det partiet som eg er mest einig i, men på det partiet som er mest einig med meg.
Eg stemmer ut frå kor mykje overlapp det er mellom meg og partiet. Ikkje fordi eg nødvendigvis er så veldig fan av partiet.
Eg veit ikkje om det betyr at eg er vinglete eller prinsippfast.
Akkurat no ser eg ikkje for meg å kunne bli lojal til eit parti, eit program eller ein ideologi. Derimot er eg lojal til mine eigne verdiar, og til dei sakene som betyr mest, som er mindre ulikheit, leveleg klima og kamp mot rasisme.
Men når det er sagt, så er det flott å vere medlem i eit politisk parti, og kven veit, kanskje blir eg medlem ein dag? Det er jo ikkje så mange aktuelle å velje mellom uansett. Vi får sjå.
