Stikkord: rasisme Page 1 of 2

King

On 27. januar 2024

In bøker, historie, lesing, politikk, rasisme, samfunn

Eg er ferdig med biografien om Martin Luther King, skriven av Jonathan Eig. Eg las den først på papir, som fysisk bok, før eg gjekk over til lydbokversjonen på Audible. Eg likte begge.

Det er ei tjukk bok, ein grundig biografi, og likevel ein page-turner. Det er eit spektakulært liv som blir skildra på ein nøktern måte. Omstenda han befann seg i, og samfunnet han levde i, er i seg sjølv så ekstremt, at teksten ikkje treng å gjere det overtydeleg.

Han var ein motstandsmann.

For eit slit han måtte gå gjennom. Ein prest som måtte bære eit tungt kors. Eit åk. Han var ikkje ein person som likte rampelyset. Han var ein nevrotisk type, og på ingen måte ein perfekt type. Han hadde ikkje søkt på jobben som leiar for folket, han blei utpeikt.

Han hata å bli fengsla stadig vekk, av å vere trua på livet konstant. Men det var ikkje noko alternativ å legge opp.

Og den iskalde brutaliteten han måtte kjempe mot. Den ekte, rå rasismen. Folk som ikkje skjems av at dei er rasistar, om dei så er familiefolk, politisjefar, guvernørar eller FBI-direktørar. Rasismen var ein så sjølvsagt del av samfunnet at det var provoserande å i det heile tatt påpeike det.

Hadde eg greidd å halde motet oppe?

Og han var ingen populist. Han var ikkje motivert av popularitet eller bunden til ein mediestrategi. Han snakka ut mot vietnamkrigen, medan det var politisk ukorrekt, ustrategisk, og – i enkelte sine auge – ikkje relevant for kampen han skulle leie. Men det var ikkje muleg for han å halde kjeft. For det var eit større formål der. Han var ein prest. Han trudde på det han preika om. Han kunne ikkje snakke om ikkje-vald i USA når USA var den mest valdelege aktøren i verda. Så det gjorde han, sjølv om han fekk presidenten på nakken. Og sjølv om han visste at han kom til å døy.

Eg er ikkje i tvil om kva Martin Luther King ville ha sagt i dag, om Gaza, om undertrykkinga av palestinarane. Han ville ikkje hatt noko val.

Ein lærar treng å lære

By thomas

On 15. januar 2022

In kunnskap, lesing, politikk, rasisme, samfunn

Eg synest det er veldig spesielt når folk skryt av eigen uvitenheit. I alle fall når dei gjer det i ein offentleg kronikk, og enda meir når dei stiller opp på Dagsnytt 18 for å avsløre det enda meir.

Kronikkforfattaren er lærar på Oslo aust, noko som skal gi ei slags fjær i hatten og gi kredibilitet når det er snakk om rasisme. Det funkar ikkje.

Kronikken i seg sjølv er pinleg lesnad.

Det virkar som det ikkje går an å påpeike rasisme i Norge utan at nokon dreg “woke”-kortet. Det har blitt ein beleilig hersketeknikk å kansellere antirasistiske standpunkt ved å vise til det evinnelege woke-spøkelset.

Den slitte klisjéen “Norge er ikkje USA” dukkar óg opp. Den har eg høyrt før.

Meir skremmande blir det når Anne Herre Bisgaard omtalar antirasistisk arbeid nesten som om det var ein epidemi. «Vi lever i et samfunn der woke-bevegelsen, med sin kamp mot skjult rasisme og hvite privilegier strømmer gjennom sosiale medier og rett inn i klasserommene våre.»

Motdebattantane i studio, Edvard Botterli Udnæs og Nancy Herz er kloke og tålmodige. Meir tålmodige enn det eg hadde vore. Eg hadde berre sagt: kom deg heim og les deg opp! Start med å lese denne, denne, denne, denne eller denne. Det vil du og elevane dine nyte godt av.

Importerte idéar

By thomas

On 19. november 2021

In politikk, samfunn, skriving, tankar

Det finst mange merkelege argument mot å drive antirasistisk arbeid. Blant dei merkelegaste er idéen om at ein smuglar til seg framande amerikanske idéar. Denne veka dukka dette argumentet opp på Dagsnytt 18, i ein debatt om den nye handboka mot rasisme frå Minotenk.

Lisa Esohel Knudsen argumenterer roleg og sakleg om temaet, ho veit korleis det faktisk er å vekse opp med rasisme i dagens Norge. Medan denne professor emeritus Kaare Skagen viser at han aldri kjem til å skjøne kva han snakkar om, sidan han tydelegvis bur i si eiga verd, teoretisk fri for rasisme.

For det første tar det seg jo aldri pent ut å argumentere mot antirasistisk arbeid. Det er nok av sterke krefter som jobbar på feil side av denne saka.

Påstanden om at antirasistisk arbeid inneheld eit slags framand, importert tankegods frå Amerika er så snever og gamaldags at sjølv grunnlovsfedrene frå 1814 framstår som moderne. Dei lot seg jo villig inspirere av importert amerikansk tankegods. Til og med flagget vårt er inspirert av USA. Å tilpasse internasjonale idéar til norsk kontekst har vi gjort bestandig.

I tillegg er det veldig pussig at dei insisterer på at moderne antirasistisk arbeid er ei amerikansk greie. Då kan dei ikkje ha fulgt med på debattane i Brasil.

Det dei eigentleg prøvar å seie med dette argumentet, er at rasisme ikkje er så viktig. Eigentleg fins det ikkje rasisme i lille, snille Norge, så vi treng ikkje å forhalde oss til det.

Dette minnar meg faktisk om noko eg ofte høyrde ofte i Brasil då temaet kom opp. Rasisme? Her? Nei, det er ikkje så ille her. Det er i Amerika det er ille.
Ikkje her.

Bok eg har lest i sommar: 22. juli og alle dagene etterpå av Tonje Brenna

By thomas

On 9. august 2021

In politikk, samfunn

Eg leste boka til Tonje Brenna i dagane etter tiårsmarkeringa for 22 juli. Boka er direkte og rett fram. Klår og tydeleg.

Ho legg ingenting imellom, og har ikkje behov for å verken dempe eller overdrive det forferdelege ho opplevde. Ho seier det som det er, og det er det som trengst.

Ho snakkar klårt og tydeleg om Frp, Listhaug og alle haldningane som til saman har skapt den skrudde, indre verda til terroristen.

Det er ingen grunn til å vere naiv. Rasismen lever og blir forsterka gjennom alle talerøra sine.

Brenna formulerer presist kva Frp eigentleg handlar om:

“Målet er mer konflikt, å sette grupper opp mot hverandre, å få oppmerksomhet og oppslutning gjennom å provosere. Helst gjennom å dyrke fremmedfrykten og å understreke at det finnes et oss og et dem. Deres politiske prosjekt er å stenge noen ute, for å få dem som er inne til å føle seg bedre.”
Tonje Brenna

Vi må vere på vakt mot alle som snakkar om oss og dei.

Ti år

By thomas

On 22. juli 2021

In politikk, samfunn

22. juli. Det er ti år sidan i dag. Det føles lenge sidan, det føles kort tid sidan. Eg kjenner det knyt seg i meg. Mange tankar bak tankane. Det at det er ein tragedie. Det at mange liv gikk tapt. Og det at det skjedde på den måten det skjedde. Den kalde brutaliteten i det. Den uforståelege rekkevidda av det. Det uforståelege som eg aldri kjem til å forstå. Og alt dette blanda med den nagande kjensla av at ein veit at det finst nokon, det finst mange der ute, som synest dette med 22. juli er litt masete. Dei meiner det får halde no, og at det får da vere måte på. Dei som synest det er for mykje sutring og klaging frå AUF og alle antirasistane. For mykje snakking om Utøya, og for lite om innvandring. Den skjulte irritasjonen til dei som meiner det har gått for langt med alt dette snakket om 22. juli, rosetog, Arbeidarpartiet.

Hadde det vore ei naturkatastrofe hadde vi minnest dei som døydde som ei tragedie. Eit minne om dei som på tragisk vis blei borte. Men det var ein massakre, og det var nokon som gjorde det, som drap dei. Og han som gjorde det var ikkje ein gal mann, men ein overtydd mann. Og alt det han sto for er like levande i dag. Nok til at ti år etterpå er det nokon som i hans namn får seg til å tagge ned bysten til Benjamin. Det er det som får det til å knyte seg i magen.

Eg berre spør

By thomas

On 31. mai 2021

In samfunn

Er det ikkje litt rart at folk til tider kan virke meir opptatt av å bekjempe dei som kjempar mot rasismen, enn å bekjempe rasismen?

Eg berre spør.

Slektskap

By thomas

On 16. mars 2021

In diverse, historie

Eg veit at eg har fire besteforeldre. Eg kjende alle fire. Eg kjende ingen av dei åtte oldeforeldra mine, sjølv om eg veit at oldefaren min kom til USA som 19-åring den 4. april 1909 med skipet Celtic som segla ut frå Liverpool. I følgje skipsregisteret var han 1,80 høg og mørk. Han var korkje polygamist eller anarkist, men det var vel få som kryssa av «ja» for dette i skjemaet ved ankomsten til Ellis Island.

Eg har derimot inga aning om kven dei 32 tipp-tippoldeforeldra mine er. Kanskje ein av dei til og med kan ha vore svensk..?

Det er rett og slett umogleg å ha oversikt over alle forfedrane våre når vi berre går eit lite stykke tilbake i tid. Og det er ikkje så rart. For går vi ti generasjonar tilbake, har vi eitt tusen og tjuefire tipp-tipp-tipp-tipp-tipp-tipp-tipp-tippoldeforeldre. Fortida blir raskt meir og meir rotete når vi følgjer røtene til slektstrea våre, rett og slett på grunn av eksponensiell vekst. Våre slekters gang bakover i tid blir ei einaste stor mølje.

Dagbladet har omtalt boka til Adam Rutherford som eg har skrive om tidlegare. Det er ei god omtale som blant anna tar for seg dette med slektskap og det matematiske beviset på at vi alle har felles opphav.

Stephen Fry er frydefull i denne videoen der han forklarar dette fenomenet.

Han startar med å seie: «I don’t think even the Prince of Wales could name his 8th great-grandparents…»

Sjølv den mest berømde familien i verda kan ikkje ha full oversikt over alle desse slektningane. Så fortél Fry legenda om riskornet og den persiske bonden som fann opp sjakk på bestilling frå shahen. Bonden ba om ei tilsynelatande enkel beløning. Men på grunn av eksponensiell vekst blei han søkkrik ved å legge eitt riskorn, så to, så fire, så åtte riskorn, og så vidare, langs rutene på sjakkbrettet.

Når vi alle har så mange slektningar betyr det at vi alle har dei same slektningane. Då blir det meiningslaust å snakke om reine slektslinjer. Og det viser kor fjollete rasisme er.

Då eg var så heldig å møte John Gottman og prate med han ein gong, spurte eg om korleis han opplevde å ta i bruk funna av forskinga hans rundt omkring i verda. Kranglar par like mykje i Tyrkia og Finland og Grønland? Han sa at det mest slåande er kor like folk er, og kor almenngyldige teoriane om relasjonar er. Han sa óg ein annan ting som var slåande – nemleg at vi menneske truleg stammar frå ei lita, gjenlevande gruppe på nokre titusen individ. Teorien går ut på at menneskeslekta på eit tidspunkt var svært nær å døy ut. Dei som blei igjen, er forfedrane til alle oss menneske. Det forklarar det nære slektskapet mellom menneske, og kvifor vi – trass alt – er så like.

Tips til din neste diskusjon med rasistar

By thomas

On 10. mars 2021

In diverse

Boka «How to Argue with a Racist» av den britiske genetikaren Adam Rutherford har ein veldig sjølvforklarande tittel. Han går grundig og hardtslåande til verks i å knuse seigliva mytar funne opp av rasistar gjennom historia, og dei er det mange av. Her er ein kort video der Rutherford tar for seg nokre av poenga frå boka.

Racism is an affront to human dignity based on power.
When all you’ve known is privilege, then equality can feel like oppression.
Adam Rutherford

Det er veldig på tide at bøker som denne kjem.

Fargenyansar

By thomas

On 6. mars 2021

In diverse

Folk finst i fleire fargenyansar på fargeskalaen. Fotoprosjektet Humanae Project til den brasilianske fotografen Angelica Dass viser kor stilig denne fargeskalaen er. Ho tar portrett av tusenvis av ulike folk, plukkar ut fargen på nasetippen, og finn ut kva fargekode det er på Pantone-skalaen.

Eg lurar på kva fargekode eg har. Eg hugsar fargeblyantane før i tida hadde éin farge som refererte til «hudfarge». Det tenkte eg nødvendigvis ikkje over, sidan den matcha min eigen. No kjem heldigvis fargeblyantar i sett med hudfargar.

Eller vent litt, det viser seg at det faktisk ikkje er alle som har fått med seg at folk finst i fleire fargar.

Det store spennet

By thomas

On 21. februar 2021

In diverse

Fortida er nærare enn vi trur. Den amerikanske borgarkrigen tok slutt i 1865, for 156 år sidan. Likevel blei det utbetalt krigspensjon til ei kvinne som døydde så seint som i fjor. I 2020 døydde óg enka etter ein veteran frå borgarkrigen.

Etterdønningane etter den store krigen om slaveriet går direkte inn i livet til menneske som lever i dag. Denne mannen sin far var slave. Han bur i Washington og er 88 år gamal.

Det finst fleire eksempel på at den fjerne fortida likevel ikkje er så fjern. Jason Kottke kallar dette The Great Span. Det store tidsspennet som eit menneske gjennom ein til to generasjonar kan rekke å dekke over, eller «the link across large periods of history by individual humans.»

Det finst sikkert fleire eksempel på dette i Norge i dag. Oldemora til ei jente i nabolaget døydde nyleg, 103 år gamal. Det betyr at ho opplevde to verdskrigar og to pandemiar. Eg veit ikkje om hennar oldemor blei like gamal, men i eit tenkt tilfelle kan altså ein nyleg nolevande person ha møtt ein person som var fødd i 1814.

“The past is never dead. It’s not even past.”
William Faulkner